جامعه مدني براي همه/ صبح امروز / 20 ارديبهشت 1387/ شماره 109
تأمين، بقا، تقويت و رشد نظام سياسي مردم سالار جز از طريق حضور همه جانبه و مستمر مردم در صحنه‌ها و عرصه‌هاي گوناگون زندگي اجتماعي: سياست، اقتصاد، توليد و مصرف بازار، صنعت، سرمايه، كشاورزي، مديريت‌هاي شهري، روستايي، منطقه‌اي، ورزش، تفريح، بهزيستي و محيط زيست و هزاران عرصه ديگر و به طور خلاصه مشاركت در برآوردن تمامي نيازهاي طبيعي آدميان مقدور نيست.
سپردن تمامي اين امور به دولت‌ها از طريق مشاركت هر چند سال يك‌بار در انتخابات مرسوم پارلماني و رياست جمهوري و نظاير آن - كه به طور كلي انتخابات و يا همه‌پرسي‌هاي سياسي تلقي مي‌شود- و كناره‌گيري تا انتخابات بعدي نيز به معناي مشاركت فعال و حضور واقعي در صحنه‌هاي زندگي و فعاليت روزمره اجتماعي نيست. تأمين اين مقصود جز با مشاركت و نظارت مستمر و دائمي آحاد مردم در تشكل‌ها و سازمان‌هاي بسيار متعدد و متنوع خودجوش مردمي و مستقل از دولت مقدور نيست. از طرف ديگر مشاركت و نظارت دائمي و مستمر در اين حوزه‌ها نيز يه معني مشاركت هر چند سال يك بار و نهايتاً سالي يك بار در مجامع عمومي اين جوامع براي تصويب و تأييد عملكرد ساليانه و شركت در انتخابات هيأت مديره و انتخاب بازرسان و ساير ارگان‌هاي تشكيلاتي نيست. اين شيوه به هيچ روي منجر به استقرار مناسبات و روابط پويا، منطقي، سالم، دو طرفه، غير سلطه جويانه و بسط اخلاق و روحيه مردم پذيري و مساوات طلبي و پيشگيري از تسلط رأس بر بدنه و تضمين كننده مشاركت جمعي و دموكراتيك در اين جوامع نمي‌شود. جامعه ما كه تجربه چنداني در برقراري مناسبات دموكراتيك ندارد و هنوز ويژگي‌هاي فرهنگي و اخلاقي نظامات استبدادي و روابط اجتماعي ارباب و رعيتي بر آن حاكم است، به شدت در معرض اين خطر قرار دارد كه با انفعال اعضاي نهادها و تشكل‌هاي حرفه‌اي (نظير سازمان نظام مهندسي و تشكل‌هاي فرهنگي، صنفي، علمي) كه بنابر فرضيات و تئوري‌هاي جامعه مدني بايد مستقل از دولت و كنترل كننده آن باشند. به‌طور كامل استحاله شده و از اهداف اصلي خود دور شوند. به اين ترتيب همان روابط يك‌طرفه رئيس و مرئوسي و ديوان‌سالاري دولتي در اين جوامع حاكم خواهد شد. اعضاي ساده و به ويژه جوان‌ترين اعضاء جرأت ابراز وجود و بيان نظريات خود را از دست مي‌دهند و حلقه‌اي از كساني كه اصولاً معتقد به روابط دمكراتيك و تحكيم پايه نيستند، اطراف روسا متمركز مي‌شوند.
در اين صورت هر يك از اين تشكل‌ها به نوبه خود تبديل به ساختار خواهد شد از نوع استبدادي و سلطه‌گرانه؛ ابزاري خواهد شد در دست مقامات رأس و اِعمال نظريات فردي كه مرتباً فرهنگ و اخلاق منسوخ گذشته را از رأس هرم ساختار به پايين سرايت مي‌دهد. كيش شخصيت و سوءاستفاده شخصي از مقاماتي كه توسط مجامع عمومي و آحاد اعضاء تفويض شده رواج خواهد يافت نهاد تخصصي تبديل به حزبي خواهد شد كه در رأس آن «صدر اول» حزب قرار دارد. پايينتر شوراي مركزي، پايينتر، شوراها و هيأت مديره و ... به اين ترتيب ساختاري كه هدف از استقرار آن حاكميت بدنه بر رأس و ايجاد روابط زنده و دائمي و سالم ميان بدنه و رأس است تبديل به ضد خود مي‌شود.
گرچه در تشكل‌هاي مدني از جمله سازمان نظام مهندسي و كنترل ساختمان مجمع عمومي عالي‌ترين مرجع قانوني و حقوقي و منشاء موجوديت و اقتدار آن نهاد تلقي مي‌شود. با اين حال تحقق اين امر جز از طريق «نظارت»، دليل خواهي، مشاركت و فعاليت، گفتگو، و پرس و جوي دائمي تحقق نخواهد يافت و سازمان نظام مهندسي ساختمان نيز با وجود آنكه از قشر بسيار آگاه و فرهيخته‌اي تشكيل شده از اين قاعده مستثني نيست.
نگارنده با تجربه يك ساله‌اي كه به عنوان بازرس از حضور در نظام مهندسي ساختمان استان در كنار ساير همكاران ارجمندم دارم كه همه از برجسته‌ترين و در حقيقت برگزيدگان مهندسين كشور هستند، به اين اعتقاد رسيده‌ام كه قوام و تقويت نظامات حرفه‌اي- تخصصي هيچ راهي جز مشاركت دائمي، پيگيري و خستگي ناپذير اعضاي جوان و ساده پايه ندارد. از اين رو برخلاف تعداد ديگري از همكاران در هيأت مديره، بازرسان، و اعضاي كميسيون‌هاي تخصصي كه نسبت به مهندسين جوانِ گروه‌هاي خود انگيخته و مهندسين منفرد خوشبين نيستند و فقط تا آن حد موجوديت آنان را مي‌پذيرند كه در راستاي خطوط ترسيم شده توسط ايشان قدم بر دارند، معتقدم كه سازمان بايد شديداً از متهم كردن آنان خودداري كند و اجازه ندهد مرزهاي كاذب و غير واقعي و شبهه انگيز ميان بدنه و رأس ترسيم شود. حتي بايد به تشويق آنان پرداخته، امكانات رسانه‌اي و تريبون‌هاي خود را تا سر حد امكان بدون مجامله و تعارف و نگراني در اختيار آنان قرار دهد.
به عنوان كوچكترين عضو از همه اعضاء و مهندسين جوان دعوت مي‌كنم نااميدي‌ها و بدبيني‌ها را كنار گذاشته به طور فعال در در مجمع عمومي روز شنبه (بيست و پنج ارديبهشت‌ماه- ساعت 5) در حسينيه ارشاد شركت كنند. با اميد تبديل مجامع عمومي چند صد نفره به مجامع هزارها نفره. مهندسين اين شايستگي را دارند.